Ik wil graag een "reis" rond de wereld maken en eens in ieder werelddeel rondneuzen, op zoek naar lichaamsversieringen. Daarbij moet je, je voorstellen, dat ik dat anno nu doe. Dat houdt in, dat ik wat er eeuwen geleden gebruikelijk was aan  te brengen op of aan het lichaam,  mogelijk heden helemaal niet meer tegenkom.

 

 

 

 

 

 

 

 

Hij moet een opmerkelijke geest hebben gehad, de Spaanse jezuïet José de Acosta. Terwijl de meeste Europeanen van zijn tijd dachten dat de Amerikaanse indianen een van de Verloren Stammen Israëls waren, opperde De Acosta in 1589 al de mogelijkheid dat ze uit Azië afkomstig waren. Nu, meer dan vierhonderd jaar later, is dat nog steeds het heersende idee. Tijdens de laatste ijstijd immers lag de huidige Beringzee tussen Rusland en Alaska droog, en vormde het de landtong waarover Aziatische jagers naar Noord-Amerika trokken.

In 1964 meende archeoloog Nikolai Dikov het definitieve bewijs daarvoor gevonden te hebben, toen hij op het Russische schiereiland Kamtsjatka in de Beringzee de resten van een nederzetting vond. Met de koolstof-14 dateringsmethode werd de leeftijd van het opgegraven houtskool vastgesteld, en de uitslag - 16.800 jaar - paste wonderwel met de theorie van de overstekende Aziatische jagers. Want als zij inderdaad waren overgestoken ten tijde van de laatste ijstijd, die zo'n 11.000 jaar geleden eindigde, dan was de nederzetting op Kamtsjatka een tussenstation geweest voor de intercontinentale reis.

Maar dat lijkt nu een misverstand te zijn. Een onderzoeksgroep met archeologe Margarita Dikova, de weduwe van ontdekker Dikov, schrijft in het tijdschrift Science dat haar overleden echtgenoot waarschijnlijk een fout heeft gemaakt. Want een nieuwe koolstof-14 datering van het houtskool stelt dat de resten geen 16.800 jaar tellen, maar 13.000 jaar oud zijn. Dat betekent dat de nederzetting onmogelijk een tussenstation geweest kan zijn voor de reis, want uit opgravingen in de huidige Amerikaanse staat Nieuw-Mexico blijkt dat daar op dat moment al zeker zes eeuwen mensen leefden.

Zijn Amerikaanse indianen dan niet van Aziatische oorsprong? Toch wel, meent de Britse geneticus R. Spencer Wells van de Universiteit van Oxford. Met een paar collega's onderzocht hij het Y-chromosoom van zowel mannelijke indianen als dat van Siberische Russen. Om precies te zijn een deel van het chromosoom dat bekend staat onder de naam 'haplotype 10', dat oorspronkelijk Aziatisch is, maar ook bij Amerikaanse indianen wordt gevonden. Europese mannen hebben het niet.

De genetici gingen op zoek naar mutaties, erfelijke veranderingen die iets kunnen zeggen over de mate van verwantschap tussen de Aziaten en indianen. Ze vonden er twee. Eentje is alleen bij indianen te vinden, en moet dus opgetreden zijn nadat de Aziaten Amerika hadden betreden, maar de tweede mutatie - M242 genoemd - is te vinden bij zowel Aziaten als indianen. En omdat de snelheid waarmee mutaties in het Y-chromosoom zich onder mannen verspreiden bekend is, konden de genetici berekenen wanneer mutatie M242 is opgetreden. Niet later dan 18.000 jaar geleden, stellen ze in een binnenkort te verschijnen artikel in de American Journal of Human Genetics.

Dat betekent dat 18.000 jaar geleden de oversteek naar Amerika nog niet had plaatsgevonden. "Op grond van ons onderzoek schat ik dat Amerika in de laatste 15.000 jaar bevolkt is geraakt," zei Spencer Wells iets nauwkeuriger tegen de BBC. Archeologen zullen wel op zoek gaan naar sporen die dat kunnen onderbouwen. Voor de nederzetting in Kamtsjatka, met zijn nieuwe leeftijd van 13.000 jaar, zou het betekenen dat het werd gebouwd door Aziaten die pas later naar Amerika trokken, of wellicht Azië helemaal nooit hebben verlaten.

Toch blijven er nog genoeg andere raadsels bestaan in de bevolkingsgeschiedenis van de Nieuwe Wereld. Vier jaar geleden bijvoorbeeld kwam de antropoloog Ricardo Ventura Santos in het nieuws toen hij meldde dat een 11.500 jaar oude Braziliaanse schedel had toebehoord aan een 'negroïde vrouw', die hij 'Luiza' doopte. "Luiza's voorouders waren vermoedelijk Australische Aboriginals die al zeker vijftienduizend jaar geleden de Grote Oceaan overstaken," zei Ventura Santos destijds op een persconferentie, waar hij ook een reconstructie van Luiza in klei presenteerde.

Voor dat idee bestaan moderne bewijzen. Op Vuurland, in het uiterste zuiden van Chili en Argentinië, leefden tot een jaar of zeventig geleden mensen die sprekend op Australische Aboriginals leken. De komst van blanke kolonisten kostte hen echter het leven, voornamelijk vanwege besmettelijke ziektes als griep, waar de volken nooit eerder mee in aanraking waren gekomen.

De Aboriginals zijn volgens Ventura Santos (en andere onderzoekers) door de indianen naar het geïsoleerde Vuurland verdrongen. Dat leiden zij af uit rotstekeningen in Midden-Amerika die laten zien hoe een man met een bijl een andere man op zijn hoofd slaat. De stijl van die schilderingen komt volgens sommigen overeen met die van rotstekeningen in Australië, maar dat blijft nogal speculatief - de schilderingen zijn zo slecht bewaard, dat andere onderzoekers er helemaal geen mensen in herkennen.

Argentijnse antropologen zijn inmiddels bezig met genetisch onderzoek onder hedendaagse inwoners van Vuurland. Daar zijn weliswaar geen volbloed Aboriginals meer, maar het vermoeden bestaat dat er mensen van gemengde Aboriginal-indiaanse afkomst moeten zijn. De Argentijnen hopen met hun DNA aan te tonen dat zij inderdaad verwant zijn aan hedendaagse, Australische Aboriginals.

http://noorderlicht.vpro.nl/

 

 

 

 

 

Neem ik deze wereldkaart mee op reis, dan ga ik eerst naar Noord en Midden  Amerika en reis volgens uitgestippelde route, via Zuid Amerika, de Zuidpool, Afrika,  Oceanië, Azië naar de Noordpool, om uiteindelijk weer na de kou daar, in Europa terug te komen.